Osobowość antyspołeczna - przyczyny, objawy, terapia. Życie z osobą antyspołeczną

Chodne emocjonalnie, pobawione empatii, żyjące jakby tylko dla siebie… Takie są osoby antyspołeczne, cierpiące zwykle na dyssocjalne zaburzenie osobowości. Jakie są jego przyczyny, objawy oraz metody terapii? Jak żyć z osoba antyspołeczną? W procesie terapii wykorzystuje się zwykle spotkania indywidualne z psychologiem czy terapeutą, jak również metody grupowe. W niektórych przypadkach leczenie wspomagane jest farmakoterapią, zwłaszcza, gdy mamy do czynienia z zaburzeniami współistniejącymi.

Antyspołeczne zaburzenie osobowości

Istotą zaburzeń osobowości jest taki rys osobowości człowieka, który utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia normalne funkcjonowanie, przyczynia się do pogorszenia relacji społecznych, jak również znacznie wpływa na działanie tej osoby w każdej sferze życia. Wyróżniamy wiele zaburzeń osobowości, jednym z nich jest osobowość antyspołeczna, zwana również dyssocjalną. Osobę, która na nią cierpi nazywa się często socjopatą.

_{Osobowość antyspołeczna - życie w samotności}

Objawy osobowości dyssocjalnej

Jej głównym objawem jest lekceważenie norm społecznych, naruszania ich oraz postępowanie wbrew przyjętym zasadom. Jakie jeszcze oznaki mogą sugerować, ze mamy do czynienia z antyspołecznym zaburzeniem osobowości? Do innych objawów tego zaburzenia należą:

• brak empatii, nieumiejętność wczucia się w stany emocjonalne innych osób, nieliczenie się z uczuciami innych ludzi ale i trudności z wglądem we własne stany emocjonalne, ma trudność z wyrażaniem i kontrolowaniem emocji, zwłaszcza negatywnych;
• trudności lub całkowita niezdolność do nawiązywania i utrzymania prawidłowych relacji międzyludzkich, osobie antyspołecznej trudno przywiązać się do drugiego człowieka, wytworzyć z nim bliższą relację;
• chęć dominacji w relacjach, co nie zawsze podoba się drugiej stornie, przejawianie tendencji do manipulacji i agresji;
• tendencja do obwiniania innych za wszelkie niepowodzenia;
• nieumiejętność uczenia się na własnych doświadczeniach i błędach, popełnianie ich kilkukrotnie, nieumiejętność ocenienia konsekwencji własnych zachowań;
• brak skruchy oraz jakiegokolwiek żalu na skutek popełnionych czynów, brak poczucia odpowiedzialności za siebie i innych, nieodczuwanie poczucia winy w związku z tym, co uczyniła dana osoba - niestety szacuje się, że nawet 80% osób ze stwierdzonym zaburzeniem osobowości antyspołecznej popadło w konflikt z prawem, a blisko połowa z nich przebywa w związku z tym w zamkniętych zakładach karnych…
• w związku z tym, co uczyniła dana osoba - niestety szacuje się, że nawet 80% osób ze stwierdzonym zaburzeniem osobowości antyspołecznej popadło w konflikt z prawem, a blisko połowa z nich przebywa w związku z tym w zamkniętych zakładach karnych…

Co ciekawe, osoby cierpiące na to zaburzenie osobowości bardzo często wykorzystują swoje cechy charakteru aby… osiągnąć sukces. Bardzo wiele osób socjopatycznych piastuje stanowiska kierownicze, ponieważ nie obawiają się dążyć do celu za wszelka cenę. Ich upór, determinacja, ambicje oraz brak skrupułów sprawiają, że o wiele łatwiej im piąć się po drabinie kariery i osiągać to, co sobie zamierzyli. Dążenie do władzy i wyższości nad innymi jest jedną z ambicji osób socjopatycznych.

_{Osobowość antyspołeczna}

Jak myślą osoby antyspołeczne?

Jak powyższe obawy przekładają się na sposób funkcjonowania? Jak myślą i jak zachowują się osoby antyspołeczne? Wśród przekonań, typowych dla osób antyspołecznych wymienić można takie stwierdzenia, jak:

• "Nie potrzebuję ich, sam najlepiej sobie ze wszystkim poradzę"
• "Jestem lepszy od nich i nie muszę tego robić w ten sposób"
• "Oni są do niczego, zasłużyli na to, co mają"
• "Jestem wyjątkowy i należy mi się specjalne traktowanie"
• "To jest nudne, zrobię to inaczej, aby było ciekawie, a nie tak, jak oni mi każą"

Z kolei wśród zachowań typowych dla takich jednostek możemy wymienić:

• Stosowanie manipulacji, czasami wyjątkowo perfidnej i okrutnej;
• Posuwanie się do kłamstwa, nadużyć, oszustw;
• Stosowanie agresji słownej i fizycznej dla osiągnięcia swoich celów;
• Łatwe wpadanie w złość, drażliwość, impulsywność.

Warto zaznaczyć, że osoby, cierpiące na dyssocjalne zaburzenie osobowości bardzo często wykazują zwiększoną skłonność do popadania z inne zaburzenia, w tym zaburzenia depresyjne ale i uzależnienia, zwłaszcza od alkoholu, mediów czy środków odurzających.

Przyczyny osobowości antyspołecznej

Jak to się dzieje, że rys osobowości staje się tak zaburzony, że możemy mówić właśnie o osobowości dyssocjalnej? Co takiego dzieje się w życiu danej osoby, że jej osobowość kształtuje się w ten sposób? Psychologowie są zgodni, że określenie genezy występowania osobowości antyspołecznej nie jest łatwe, aczkolwiek wymienić można kilka czynników, które w większym stopniu odpowiadają za to zaburzenie. Dzielimy je na czynniki wewnętrzne oraz czynniki zewnętrzne. Do czynników wewnętrznych zaliczamy czynniki biologiczne, w tym

• zaburzona regulację neuroprzekaźników;
• zaburzenia hormonalne;
• nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.

Z kolei do czynników zewnętrznych zaliczamy czynniki środowiskowe i społeczne, w tym:

• zaniedbanie emocjonalne w rodzinie pochodzenia, np. chłód emocjonalny rodziców, brak poczucia bezpieczeństwa dziecka, surowość rodziców;
• wychowywanie się w chaosie i poczuciu dezorganizacji, w tym opieka rodziców depresyjnych, zamkniętych w sobie, z własnymi trudnościami emocjonalnymi, wychowywanie się w rodzinie patologicznej, w tym przemocowej czy z problemem alkoholowym;
• doświadczanie traumatycznych zjawisk, zarówno o charakterze powtarzalnym, np. przemoc domowa, molestowanie seksualne, przemoc rówieśnicza, lobbing w miejscu pracy, jak i jednorazowym, np. gwałt, śmierć dziecka/rodzica.

Osoba antyspołeczna a psychopata

Wiele osób stosuje zamienne terminy osobowości antyspołecznej oraz psychopatycznej. Nie jest to do końca poprawne rozumowanie, choć nie da się ukryć, że pojęcia są podobne i przedstawiają nieco zbliżony rys osobowości. Psychopata jednak jest osobą o wiele trudniejsza do rozpoznania. Na pierwszy rzut oka nic go nie wyróżnia poza tym, że.. jest osoba urocza, czarującą, nawet bardzo towarzyską ale tak naprawdę robi to wszystko dla własnych celów. Często stosuje manipulację, bywa perfidna, złośliwa i nie odczuwa jakichkolwiek wyrzutów sumienia.

Życie z osobą antyspołeczną

Nie ukrywajmy, życie z osobą z zaburzeniem osobowości nie jest łatwe… Jak żyje się z osoba antyspołeczną? Bycie z nią na przykład w związku może nieść dla nas olbrzymie skutki psychologiczne: pogarsza samoocenę, obniża pewność siebie, sprawia, że czujemy się gorsi, podlegli… Osoby antyspołeczne nie liczą się z naszym zdaniem, nie odczuwają żadnych wyrzutów sumienia, nie powstrzymają się przed przemocą słowną i psychiczną. Miewają także skłonności do agresywnych zachowań seksualnych. Związek z osobą socjopatyczną można z powodzeniem nazwać toksycznym, jest to relacja niezdrowa, nie opiera się bowiem na wzajemnej miłości i szacunku. Osoba antyspołeczna nie jest zdolna do odczuwania szczerej miłości, do współczucia ani empatyzowania.

_{Życie z osobą antyspołeczną}

Diagnozowanie osobowości antyspołecznej

Zdiagnozowanie antyspołecznego zaburzenia osobowości nie jest zadaniem łatwym, ponieważ zazwyczaj dotknięta nim osoba nie ma poczucia choroby, to znaczy, że nie odczuwa potrzeby otrzymania pomocy. Żyje  zgodnie ze swoja konstrukcja osobowości, czuje się z tym dobrze, mimo że

Aby zdiagnozować antyspołeczne zaburzenie osobowości, niezbędne jest udanie się do lekarza psychiatry, który po przeprowadzeniu wywiadu, obserwacji oraz odpowiednich badań, postawi ostateczna diagnozę. Lekarz może wysłać pacjenta na dodatkowe konsultacje, w tym konsultacje endokrynologiczną lub neurologiczna, celem zbadania przyczyn podejrzewanego zaburzenia. Aby jednak stwierdzić antyspołeczne zaburzenie osobowości, niezbędne jest występowanie pewnych kryteriów diagnostycznych.

Wśród nich wyróżniamy:

• niezdolność do podporządkowywania się normom i zasadom, w tym przepisom prawa, celowe i umyślne łamanie norm;
• dopuszczanie się kłamstw, oszustw, przywłaszczanie czyjejś tożsamości, czyichś czynów, stosowanie perswazji i manipulacji w relacjach z innymi;
• drażliwość, impulsywność, łatwe uleganie silnym emocjom oraz trudność w ich kontrolowaniu;
• skłonność do dominacji w relacjach, agresja słowna i fizyczna w celu uzyskania własnych celów;
• egocentryzm, postrzeganie siebie jako lepszego bez wyraźnych ku temu przesłanek;
• brak empatii oraz troski o innych;
• skłonność do zachowa ryzykowanych, niebezpiecznych;
• brak odpowiedzialności za swoje czyny, niedotrzymywanie obietnic, trudności z wywiązywaniem się ze swoich obowiązków.

Należy pamiętać o tym, że wymienione wyżej zachowania mogą pojawiać się również u osób, cierpiących na inne zaburzenia, w tym inne zaburzenia osobowości, depresje, schizofrenię czy uzależnienia. Istotne jest więc przeprowadzenie diagnozy różnicowej z tymi zaburzeniami, jak również stwierdzenie, czy nie mamy do czynienia z współwystępowaniem kilku zaburzeń, co znacznie skomplikuje i wydłuży proces terapii.

Jak wygląda terapia osobowości antyspołecznej?

Nie da się ukryć, że leczenie zaburzeń osobowości nie należy do najłatwiejszych. Proces terapeutyczny utrudniać może akt, ze osoba, cierpiąca na zaburzenie osobowości zwykle nie czuje potrzeby zmiany obecnego stanu. Prezentowany rys funkcjonowania jest dla niej czymś normalnym, nie ma ona poczucia choroby, nie chce dokonywać zmian. Niestety, w przypadku osobowości antyspołecznej, skutki braku terapii są bardzo widoczne. Osoba na nią cierpiąca może popadać w konflikty z prawem: popełniać przestępstwa, a nawet zbrodnie. Jej funkcjonowanie w znaczący sposób utrudnia funkcjonowanie rodzin czy innych grup społecznych, do jakich należy.

Podstawą jest oczywiście długoterminowa psychoterapia, nastawiona na stymulowanie rozwoju emocjonalnego, w tym wglądu we własne stany emocjonalne, rozwój empatii, jak również trening umiejętności społecznych. Osoba, cierpiąca na zaburzenie osobowości dyssocjalnej powinna potrafić funkcjonować w społeczeństwie, w tym zawierać trwałe i zdrowe relacje z innymi, funkcjonować w środowisku rodzinnym oraz zawodowym. Celem terapii jest także zmiana myślenia o sobie samym, walka z poczuciem wyższości, trening asertywności, jak również umiejętność przyjmowania krytyki i radzenia sobie z nią.