Stosunek ochrony gwarancyjnej jest kluczowym aspektem prawa odnoszącym się do handlu, zaś jego głównym celem jest zabezpieczenie kupującego i zapewnienie go - podobnie jak w przypadku rękojmi - że nabywany produkt jest wolny od wad i można bez przeszkód użytkować go zgodnie z przeznaczeniem. Istnienie takiego stosunku w ramach przepisów prawa jest absolutnie kluczowe i stanowi podstawę prowadzenia wymiany handlowej.
Należy przy tym zaznaczyć, że właściwie sformułowane przepisy w tym zakresie stają się szczególnie istotne w obecnym, dynamicznie rozwijającym się rynku, w ramach którego coraz bardziej popularny staje się handel internetowy, a ten z kolei opiera się w dużej mierze na zaufaniu kupującego do sprzedawcy (oraz sprzedawcy do kupującego).
Handel klasyczny a elektroniczny - różnice
W przypadku klasycznej formy wymiany handlowej kupujący mogą w większości przypadków bez przeszkód obejrzeć produkt, którym są zainteresowani, a także w niektórych przypadkach dokonać jego sprawdzenia (np. w przypadku jazdy próbnej przy zakupie samochodu). Tymczasem w przypadku handlu elektronicznego kupujący zamawia produkty bardzo często "w ciemno", aczkolwiek taki stan rzeczy jest możliwy tylko i wyłącznie wówczas, kiedy w ramach przepisów prawa istnieją odpowiednie zapisy gwarantujące konsumentom ochronę gwarancyjną. Zagadnienia te stają się zatem szczególnie istotne we współczesnym handlu.
Gwarancja a prawo
Podstawowe przepisy związane z umową gwarancyjną zawarte są w Kodeksie Cywilnym, a konkretnie w art. 577 Kodeksu Cywilnego, w ramach którego zawarto 4 paragrafy:
"udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu".
Z powyższego wynika zatem, że umowa gwarancyjna nie ma charakteru obligatoryjnego, a zatem nie jest obowiązkowa, więc sprzedaż produktów może odbywać się bez wystąpienia podobnego stosunku prawnego. Sprzedawcy (lub producenci) są jednak zainteresowani tym, aby podobnych zapewnień udzielać konsumentom, ponieważ istnienie takiej umowy stanowi swoiste potwierdzenie jakości oferowanych produktów, a co za tym idzie może zwiększyć zainteresowanie konsumentów. Ponadto we wspomnianym paragrafie zawarty jest istotny zapis w zakresie tego, iż karta gwarancyjna obejmuje zagadnienia związane z uprawnieniami oraz obowiązkami stron stosunku gwarancyjnego, co z kolei wskazuje na dwa istotne aspekty - po pierwsze obie strony posiadają pewne prawa i obowiązki, a po drugie ich określenie jest w dużej mierze dowolne i stanowi faktyczną część umowy (nie jest odgórnie narzucone przez prawo.
Umowa gwarancyjna wprowadza szereg istotnych pojęć, które należy krótko omówić. W pierwszej kolejności chodzi o samą instytucję gwarancji, która właściwie została przedstawiona powyżej - gwarancja opiera się na gwarantowaniu przez sprzedawcę jakości produktu, a zatem zapewnieniu klienta, że dany produkt nadaje się do ściśle określonych czynności i nie posiada przy tym żadnych wad. Sprzedawca (lub producent) gwarantuję przy zakupie, że podobne wady nie wystąpią, zaś w przypadku ich wystąpienia są w stanie zadośćuczynić nabywcy za problemy związane z produktem. Strona udzielająca gwarancji jest zatem określana w ramach przepisów prawa gwarantem.
"Obowiązki gwaranta mogą w szczególności polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług".
Faktycznie zatem ponownie prawo dopuszcza w zakresie umów gwarancyjnych stosunkowo dużą dowolność - zadośćuczynienie w ramach umowy gwarancyjnej ze względu na zapis związany z innymi usługami umożliwia przyjęcie właściwie dowolnej formy.
Trzeci paragraf mówi, że w przypadku zawarcia umowy gwarancyjnej gwarant ma obowiązek od usunięcia wady fizycznej (w przypadku jej wystąpienia) lub wymianie rzeczy na wolną od wad, o ile wady te ujawniają się w ciągu terminu określonego w oświadczeniu gwarancyjnym.
Czwarty paragraf doprecyzowuje z kolei, że w przypadku braku podania terminu gwarancji, wynosi ona dwa lata, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana. Oba paragrafy obejmują błędy związane z formułowaniem umowy gwarancyjnej i mają na celu doprecyzować zagadnienia, które zostaną przez gwaranta przedstawione w sposób błędny. W przypadku terminu nie ma właściwie większych wątpliwości - brak doprecyzowania tej istotnej kwestii sprawia, iż przyjmuję się automatycznie okres dwuletni. W przypadku z kolei braku zawarcia w umowie gwarancyjnej obowiązków gwaranta lub niewłaściwe ich sformułowanie (wówczas, kiedy przepisy są sprzeczne, w szczególności w zakresie jakości oferowanego produktu), wówczas należy przyjąć wykładnie zawartą w ramach Kodeksu Cywilnego, gdzie gwarant ma obowiązek doprowadzić produkt do stanu właściwego (tj. takiego, gdzie będzie zawierał właściwości zawarte w karcie gwarancyjnej), czyli dokonać niezbędnych napraw lub wymienić produkt na taki, który będzie posiadał wspomniane właściwości.
Stosunek gwarancyjny obejmuje jeszcze szereg innych przepisów, związanych z przede wszystkim z osobą nabywcy produktu - chodzi tu przede wszystkim o jego uprawnienia i obowiązku. W przypadku tego pierwszego właściwie mowa jest o obowiązkach gwaranta, ponieważ te dwie kwestie nakładają się na siebie w przypadku podobnego, dwustronnego porozumienia. Gwarant nakłada na siebie pewne obowiązki, zaś obowiązki te są same przez się prawami konsumenta. Problem w tym, że dowolność w zakresie zawierania umów gwarancyjnych sprawia, iż gwarant może także w podobnym dokumencie zawrzeć pewne obowiązki konsumenta, który ten winien wypełnić, aby umowa gwarancyjna pozostała ważna. Polskie przepisy prawa nie precyzują właściwie, jakie owe obowiązku mogą być, a zatem ponownie pojawia się w tym wypadku duża dowolność, dlatego też obowiązki mogą dotyczyć zarówno formy zgłoszenia gwarancyjnego, jak również pewnych czynności, które konsument musi wykonać, aby gwarancja w dalszym ciągu go obowiązywała. Najczęściej stosowanym obowiązek jest w tym zakresie stosowanie produktu zgodnie z przeznaczeniem, ponieważ gwarant obejmuje gwarancją właśnie tego typu działania - do innych zastosowań produkt może nie być przeznaczony i z tego właśnie względu może dokonać się jego uszkodzenie. Drugą możliwością jest zawarcie w przepisach gwarancyjnych zapisów związanych nie tylko z właściwym użytkowaniem, ale także z koniecznością dbania produkt (tj. odpowiednia jego konserwacja, dokonywanie przeglądów itd.).
Jednostronny charakter gwarancji
W przepisach prawa nie ma jasności co do tego, czy gwarancja jest jednostronną czynnością prawną, czy może stanowi swego rodzaju umowę, na którą obie strony muszą się zgadzać. W literaturze podkreśla się, że aktualny stan prawny wskazuje na fakt, iż umowa gwarancyjna jest faktycznie jednostronną czynnością prawną, a zatem gwarant wystawiając gwarancję nie potrzebuje zgodny konsumenta oraz nie musi nanosić zmian w ramach umowy gwarancyjnej w przypadku, gdy konsument nie zgadza się na istniejące warunki. Taka interpretacja opiera się przede wszystkim za zapisach art. 577 Kodeksu Cywilnego, w ramach których mówi się o złożeniu oświadczenia gwarancyjnego przez gwaranta, a zatem nie pojawiają się zapisy w związku z dwustronnym oświadczeniem woli, lecz z działaniem wyłącznie jednostronnym. Dodatkowym argumentem na rzecz jednostronnego charakteru gwarancji wydaje się możliwość udzielenia gwarancji za pomocą oświadczenia złożonego w ramach reklamy. W takich okolicznościach nie występuje w ogóle możliwość negocjowania umowy czy jakiegokolwiek dwustronnego oświadczenia woli. Z powyższych względów narzucone obowiązki na konsumenta w zakresie gwarancji nie podlegają właściwie żadnym negocjacjom i jest to w dużej mierze uzasadnione. Jeżeli bowiem gwarant wymaga od konsumenta dokonywanie określonych czynności podczas użytkowania produktu (np. dokonywanie smarowania określonych elementów), to znaczy, że czynności takie są wymagane, aby produkt mógł właściwie funkcjonować. W przypadku ich zniesienia mogłyby pojawić się dodatkowe problemy.
Należy przy tym zaznaczyć, że istnieją w ramach polskiego prawa przepisy, które ograniczałyby wspomnianą dowolność w zakresie umowy gwarancyjnej, co zostało podkreślone w Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2004 r. (I CK 599/03). W wyroku tym podkreślono, iż umowa gwarancyjna - pomimo bycia de facto jednostronnym oświadczeniem woli - ma charakter umowny, a co za tym idzie podlega zapisom art. 353 Kodeksu Cywilnego, w ramach którego mówi się, iż strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie lub zasadom współżycia społecznego. Bez istnienia wspomnianych zapisów gwarant mógłby znacznie ograniczać swoje obowiązki względem konsumenta, nakładając przy tym na niego szereg uciążliwych obowiązków, co de facto odwracałoby istotne stosunku gwarancyjnego, a co za tym idzie, zapisy takie byłby sprzeczne z samą naturą umowy gwarancyjnej. Zgodnie z obowiązującymi normami, gwarancja jest zapewnienie klienta o jakości produktu, a zatem jej wystąpienie w przypadku zawierania transakcji ma charakter dodatkowej korzyści dla klienta. W przypadku sprzeczności umowy gwarancyjnej z ogólną ideą gwarancji, możliwe jest zastosowanie przepisów wspomnianego wyżej art. 353 Kodeksu Cywilnego.
Oczywiście wspomniane powyżej przepisy są stosunkowo ograniczone, a więc tworzenie stosunku gwarancyjnej charakteryzuje się w dalszym ciągu bardzo dużą dowolnością. Gwarant nie musi zobowiązywać się zawsze do wymiany przedmiotu będącego przedmiotem gwarancji czy też do zwrotu kosztów z nim związanych, co wynika przede wszystkim z zapisów art. 577 Kodeksu Cywilnego, w ramach którego mówi się także o innych możliwościach zadośćuczynienia konsumentowi. Konsument ma zatem obowiązek przestudiować dokładnie zapisy umowy gwarancyjnej i stosować się do nich (przede wszystkim w zakresie własnych obowiązków), jeżeli nie chce, aby umowa straciła znaczenie prawne.
Podsumowując należy zaznaczyć, że zmiany w zakresie umowy gwarancyjnej mogą wciąż się pojawiać, ponieważ najnowsza nowelizacja została wprowadzona w 2015 roku. Oczywiście zmiany w niej zawarte miały przede wszystkim na celu usystematyzowanie przepisów, które były zawarte w dwóch osobnych ustawach - obecnie wszystkie zapisy prawne sprowadzają się wyłącznie do Kodeksu Cywilnego. W literaturze przedmiotu podkreśla się przy tym, że obecne zapisy ustawowe są także nie do końca precyzyjne, a ponadto stanowią dostosowanie prawa polskiego do dyrektyw Unii Europejskiej, a zatem w przypadku zmian prawnych w przestrzeni międzynarodowej może pojawić się także konieczność zmian prawa polskiego.
W zakresie praw i obowiązków stron umowy gwarancyjnej istnieje bardzo duża dowolność, jednakże można się spodziewać, że w zakresie popularyzacji internetowego handlu mogą pojawić się dodatkowe przepisy związane z gwarantowaniem usług właśnie za pośrednictwem Internetu. Na chwilę obecną jednak przepisy takie nie są przewidywane, więc zmiany zapewne nie pojawią się w najbliższej przyszłości. Ponadto dowolność w zakresie tworzenia umów gwarancyjnych łączy się w dużej mierze ze specyfiką rynku - przy handlu internetowym gwarantowanie usług jest właściwie obligatoryjne ze względu na specyfikę rynku, dlatego też tworzenie dodatkowego prawa wcale nie jest absolutnie wymagane.
Komentarze