Podejście do bezpieczeństwa na przestrzeni lat miało bardzo różny charakter. Obecnie dwa czynniki decydują o tym, że problematyka bezpieczeństwa wewnętrznego państwa staje się coraz bardziej popularna i sprawia, że nie tylko same państwa przejmują coraz większa rolę w kontekście zapewnienia bezpieczeństwa, ale również szersze grono osób interesuje się omawianą problematyką.
W pierwszej kolejności wynika to z faktu, iż współczesne państwo jest zdecydowanie bardziej scentralizowane i obejmuje swym zasięgiem znaczne szersze grono zadań niż miało to miejsce w Średniowieczu czy nawet jeszcze w XIX wieku. Z drugiej zaś strony w czasach obecnych rośnie zagrożenie terrorystyczne (szczególnie w Europie Zachodniej), a to tym bardziej zwraca uwagę na kwestie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, ponieważ ofiarami zamachów terrorystycznych są najczęściej zwykli obywatele. Na problem terroryzmu nakładają się w pewnym stopniu problemy związane z migracją z krajów Bliskiego Wschodu, które często ogarnięte są wieloletnią wojną domową.
Pojęcie bezpieczeństwa wewnętrznego składa się z dwóch członów, gdzie zasadniczy jego element dotyczy samego bezpieczeństwa, zaś określenie "wewnętrzne" służy przede wszystkim wskazanie obszaru funkcjonowania terminu jako całości i spełnia istotne znaczenie przy odróżnianiu bezpieczeństwa wewnętrznego od innych, podobnych zagadnień (jak chociażby bezpieczeństwo narodowe). Zdefiniowanie pierwszego członu całości konieczne jest w celu wyjaśnienia istotny zagadnienia, chociaż to również niesie ze sobą pewne trudności, ponieważ pojmowanie bezpieczeństwa różni się ze względu na określony czynniki. Tak na przykład inaczej rozumie się je z punktu widzenia naukowego, a inaczej postrzegane jest w rozumieniu potocznym. Tak czy inaczej w obu tych przypadkach poruszane są wyłącznie ogólne cechy całości, a co za tym idzie konieczne jest jego przedmiotowe i podmiotowe uzupełnienie.
Bezpieczeństwo - definicja
Powszechne źródła wiedzy, jak chociażby internetowy Słownik Języka Polskiego oraz Encyklopedia PWN, definiują bezpieczeństwo przede wszystkim jako brak zagrożenia, stan niezagrożony. Literatura przedmiotu właściwie podobnie podchodzi do omawianego problemu, chociaż - jak zostało to wspomniane powyżej - rozszerza same definicje o dodatkowe zagadnienia, jednakże sam rdzeń pozostaje podobny. Stan bezpieczny oznacza wolność od trosk, wolność od zagrożenia. Podkreśla się mimo to, że pojmowanie bezpieczeństwa wiąże się bardzo często nie tylko z określonym stanem, lecz również procesem, w którym dane instytucje czy osoby zapewniają sobie wzajemnie ochronę. W tym kontekście niezwykle ważną rolę odgrywa subiektywne poczucie bezpieczeństwa podmiotu - zarówno proces, jak i stan mają miejsce, kiedy rzeczywiście dany podmiot czuje się bezpiecznie.
Istnieje jeszcze inne postrzeganie omawianego problemu, które dotyczy aspektów obiektywnych i dotyczy szeroko pojętej ludzkiej egzystencji. W tym kontekście bezpieczeństwo rozumiane jest jako szeroko pojęte warunki, które sprzyjają egzystowaniu i funkcjonowaniu podmiotu w danym środowisku bez występowania zagrożenia dla jego interesów. W tym wypadku istotne są jednak realne komponenty stanowiące o bezpieczeństwu, które występują faktycznie. Z subiektywnego punktu widzenia - opisanego powyżej - istotne znaczenie odgrywają głównie odczucia. Bezpieczeństwo nie występuje, kiedy jednostka nie czuje się bezpiecznie, kiedy odczuwa pewne zagrożenie. Poczucie takie wpływa na funkcjonowanie jednostki, więc nawet w przypadku braku obiektywnych przesłanek stanowiących o zagrożeniu trudno jest mówić o faktycznym bezpieczeństwie. Dlatego też w przypadku całościowej oceny konieczne jest branie pod uwagę zarówno czynników obiektywnych, jak i subiektywnych.
Literatura przedmiotu podkreśla, że bezpieczeństwo wewnętrzne jako całość może być postrzegane w dwóch kontekstach - wąskim i szerokim. W znaczeniu szerokim termin ten odnosi się do ogólnej ochrony życia, zdrowia oraz mienia, zaś w znaczeniu węższym utożsamia się je z bezpieczeństwem powszechnym, publicznym oraz ustrojowym. W pierwszym wypadku dotyczy ono przede wszystkim jednostek i ich funkcjonowania w rzeczywistości społecznej, zaś w drugim wypadku podmiotem jest państwo jako organizm całościowy. Bezpieczeństwo wewnętrzne w dużej mierze zatem wiąże się wprost z zapewnianiem bezpieczeństwa politycznego. Bez względu jednak na to, z jakiego punktu widzenia owo pojęcie będzie rozpatrywane należy podkreślić, że odnosi się w każdym przypadku do funkcjonowania państwa oraz jego instytucji, które mają zapewnić bezpieczeństwo jednostkom, jak również bezpieczne funkcjonowanie samych organów państwowych. W praktycy zatem terminem tym obejmuje się zarówno działania Policji wobec złodziei mienia obywateli, jak służb specjalnych wobec np. możliwości zaistnienia zamachu stanu.
Bezpieczeństwo państwa - cele
Bezpieczeństwo wewnętrzne odnosi się do pewnej spójności i stabilności funkcjonowania administracji państwowej, a także do funkcjonowania niektórych instytucji w celu zapewnienia bezpieczeństwa poszczególnym jednostkom. W tym wypadku należy zwrócić uwagę na pewne dwa aspekty bezpieczeństwa wewnętrznego - w pierwszym przypadku bowiem zadaniem państwa w tym zakresie jest utrzymywanie prawidłowego i stabilnego funkcjonowania całej administracji państwowej (a zatem dotyczy bezpieczeństwa politycznego, ekonomicznego i militarnego), zaś w drugim przypadku chodzi o zachowanie pewnego porządku społecznego, a także zabezpieczanie funkcjonowania poszczególnych jednostek z osobna.
W obu tych przypadkach istotną rolę odgrywa podstawa prawna. Zresztą w przypadku pierwszej kategorii akty prawne same stanowią pewien porządek funkcjonowania administracji państwowej, a zatem bezpośrednio wiążą się z zachowywaniem jego bezpieczeństwa politycznego. Z drugiej strony akty prawne mają za zadanie powoływać oraz przedstawiać zasady działania określonych instytucji, które mają za zadanie dbać nie tylko o szeroko pojęte bezpieczeństwo wewnętrzne, ale również o samo bezpieczeństwo publiczne czy bezpieczeństwo poszczególnych jednostek w ogóle. W niektórych dokumentach może być również nakreślane ogólne podejście do problemów związanych z zabezpieczaniem istnienia wewnętrznych struktur państwowych oraz znaczenia bezpieczeństwa dla administracji państwowej lub danej grupy rządzącej, a nawet wskazanie na priorytety związane z bezpieczeństwem (jak np. tworzenie specjalnych ustaw dotyczących walki z szeroko pojętym terroryzmem).
Strategie bezpieczeństwa narodowego
Instytucjonalny wymiar bezpieczeństwa wewnętrznego jest kluczowy z praktycznego punktu widzenia. Zasadniczo można wyodrębnić dwa aspekty tego zagadnienia: z jednej strony za bezpieczeństwo odpowiadają takie instytucje, jak Rada Ministrów czy Prezydent RP, chociaż nie jest to główne zadanie tychże organów, ale ze względu na swoją pozycję niejako siłą rzeczy odpowiadają za ten segment funkcjonowania państwa. Szczególne znaczenia ma w tym zakresie Rada Ministrów, ponieważ jest ona odpowiedzialna za faktycznie kreowanie polityki partii, która wygrała wybory. To właśnie w rękach rządu spoczywa obowiązek określenia konkretnej strategii bezpieczeństwa narodowego kraju (o czym wspomniano w poprzednim podrozdziale), jednakże należy zwrócić uwagę, że w dużej mierze chodzi tu o bezpieczeństwo zewnętrzne. Pośrednio jednak strategia może dotyczyć również bezpieczeństwa wewnętrznego - szczególnie jeśli porusza zagadnienia walki z szeroko pojętym terroryzmem. Rada Ministrów kieruje bezpośrednio administracją rządową (centralną i terytorialną), a co za tym idzie odpowiada za stabilność wewnętrznych struktur państwa, czyli za polityczny wymiar bezpieczeństwa wewnętrznego. W konsekwencji Rządowi podlegają również określone organa odpowiedzialne za bezpieczeństwa kraju.
Zagrożenia związane z politycznym bezpieczeństwem państwa wiążą się przede wszystkim z utratą spójności w działaniu instytucji państwowych oraz bezpośrednim zagrożeniu dla życia i zdrowia obywateli. W praktyce zatem do wspomnianych zagrożeń zalicza się:
- ataki terrorystyczne,
- powodzie,
- lawiny,
- epidemie chorób zakaźnych
- niekiedy nawet takie zjawiska społeczne, jak pijaństwo albo powszechna bieda.
Wiele zależy od tego, jak właściwie zdefiniujemy bezpieczeństwo oraz jakie zjawiska w tymże pojęciu zostaną zawarte. W wielu wypadkach poszczególne kategorie bezpieczeństwa wiążą się ze sobą. Tak na przykład bezpieczeństwo informacyjne można w niektórych sytuacjach ściśle połączyć z bezpieczeństwem politycznym (jak np. zjawisko cyberprzestępczości). Podobne zależności mogą występować w przypadku bezpieczeństwa militarnego i bezpieczeństwa politycznego.
Bezpieczeństwo wewnętrzne dotyczy radzenia sobie z wewnętrznymi ryzykami i zagrożeniami dla ładu i porządku publicznego oraz wynikającymi z klęsk żywiołowych, a także związanymi z ochroną ludności przed skutkami działań zbrojnych. Mówiąc zatem o istocie działań w celu zapewniania bezpieczeństwa należy mieć na uwadze takie postępowanie w celu wyeliminowania podobnych zagrożeń i ryzyk lub ograniczenie szansy ich wystąpienia do minimum. Powyżej mowa była również o tym, iż bezpieczeństwo ma dwa wymiary - subiektywny i obiektywny. Z tej przyczyny zapewnienie bezpieczeństwa nie dotyczy wyłącznie likwidacji zagrożeń, ale również przekonanie obywateli, iż obiektywny stan bezpieczny rzeczywiście występuje. Powyższe spostrzeżenia dotyczą jednak postrzegania bezpieczeństwa jako stanu, lecz może ono występować również jako proces, co istotne jest szczególnie z punktu widzenia działań prowadzonych w celu jego zapewniania.
Istota działania w celu zapewnienia bezpieczeństwa wiąże się zatem z eliminacją ewentualnych zagrożeń oraz próby zminimalizowania szansy na ich pojawienie się. Warto jednak podkreślić, że dotyczy to obiektywnego postrzegania bezpieczeństwa, zaś w przypadku spojrzenia na jego subiektywny model działania takie bardzo często dotyczą zdecydowanie szerszego zagadnienia i sprawiają, że tematyka bezpieczeństwa wewnętrznego przeplata się z innymi wątkami.
Komentarze